Choroby
rogówki są najczęściej spotykanymi schorzeniami w okulistyce weterynaryjnej. Mimo
tej popularności, nie należy ich bagatelizować, gdyż niektóre owrzodzenia
rogówki mogą prowadzić nawet do przerwania
ciągłości gałki ocznej.
Z
lekarskiego punktu widzenia, choroby rogówki możemy podzielić na te,
przebiegające z owrzodzeniem rogówki lub te, którym nie towarzyszy owrzodzenie.
Dziś skupimy się na pierwszych.
Czym jest wrzód rogówki i jak go leczyć ?
Nie uda się prosto odpowiedzieć na to pytanie bez zadania kolejnego,
Czy wiedzą państwo co to jest rogówka?
Rogówka jest
delikatną, zewnętrzną warstwą gałki ocznej o grubości mniejszej niż 1mm. By zachować swoją transparentność, została pozbawiona
naczyń krwionośnych. Jej odżywianie
odbywa się z naczyń rąbka rogówki, za pośrednictwem cieczy wodnistej oraz
częściowo przez łzy. Ponieważ
rogówka odgrywa rolę okna na świat i załamuje promienie świetlne, zmiany w niej
występujące z reguły zamazują widzenie. Tworząc efekt zaparowanych okularów.
Rogówka jak pyszna kanapka zbudowana jest z kilku warstw:
 |
| Budowa rogówki. Rys. www.kalskivision.com |
- nabłonka – jest to nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący. Tworzą go 3 rodzaje komórek : komórki nabłonka podstawnego, komórki skrzydłowate i płaskie komórki powierzchowne.
- istoty właściwiej- stanowi 90% grubości rogówki i zbudowana jest z włókien kolagenowych, keratocytów i substancji mukopolisacharydowej. Włókna kolagenowe ułożone są równolegle i w ten sposób tworzą zachodzące na siebie blaszki (lamele).
- błony Descemeta –elastyczna, zbudowana z delikatnej siateczki włókien kolagenowych. Jest produktem wydzielania komórek śródbłonka, która odbywa się przez całe życie osobnika, dlatego z wiekiem błona Descemeta grubieje.
- oraz najgłębiej położonego śródbłonka- zbudowany z pojedynczej warstwy komórek sześciokątnych, odgrywa zasadniczą rolę w regulacji uwodnienia rogówki. Z wiekiem liczba komórek śródbłonka maleje, gdyż nie mają one zdolności regeneracji. Ginące komórki zastępowane są powiększającymi się i przesuwającymi na ich miejsce komórkami sąsiednimi.
 |
| wrzód rogówki |
Wrzód rogówki (wrzodziejące zapalenie rogówki) definiujemy
jako ubytek nabłonka przedniego rogówki i części jej zrębu. Z klinicznego
punktu widzenia istotna jest głębokość tego ubytku. Jeśli ubytek obejmuje
powierzchowne warstwy komórek nabłonkowych to mówi się o nadżerkach. Wrzód powierzchowny rogówki to utrata
pełnej grubości nabłonka. Przy utracie > 1/3 grubości zrębu mówi się o wrzodzie średnio głębokim lub głębokim zrębu. W wyniku utraty zrębu
rogówki aż do błony Descemeta powstaje
przepuklina błony Descemeta. Jej
obecność to wysokiego stopnia niebezpieczeństwo pęknięcia rogówki i bezwzględne
wskazanie do zabiegu operacyjnego- wykonania uszypułowanego przeszczepu
spojówki na rogówkę.
Wrzód rogówki - objawy
Ze względu na dużą liczbę włókien czuciowych większość zmian
rogówki, powierzchownych czy głębokich powoduje ból i światłowstręt. Ruch
powiek po rogówce nasila ból i z reguły utrzymuje się on do czasu jej
wygojenia. Światłowstręt jest wynikiem bolesnego skurczu ciała rzęskowego. W chorym oku obserwujemy łzawienie, kurcz
powiek. Trzecia powieka może być wysunięta, a spojówki silnie zaczerwienione i obrzęknięte. Ze względu na silną reakcję bólową, psy i koty mają tendencję
do pocierania chorego oka łapką. Należy im to uniemożliwić (np. zakładając
kołnierz ochronny), gdyż w przeciwnym razie, zwierzę może doprowadzić do
większego i głębszego uszkodzenia rogówki.
Leczenie powierzchownych wrzodów rogówki
Większość powierzchownych wrzodów rogówki przy zastosowaniu
leczenia farmakologicznego (miejscowa antybiotykoterapia, mydriatyki) goi się w ciągu kilku dni. Badanie kontrolne wyznacza się zwykle po 7
dniach leczenia. W sytuacji, gdy nie doszło do wygojenia się wrzodu, okulista
wykonuje badania, aby ustalić czynniki utrudniające leczenie.
Trudno gojące się
wrzody rogówki u psów – czym są i dlaczego powstają.
Trudno gojący się wrzód rogówki, znany także jako:
- NAWRACAJĄCY UBYTEK NABŁONKA ROGÓWKI,
- WRZÓD BOKSERA
- SAMOISTNE PRZEWLEKŁE USZKODZENIE NABŁONKA ROGÓWKI
to wyjątkowo bezczelny rodzaj powierzchownego wrzodu
rogówki u psów, który tupnął nogą i nie
tylko postanowił nie wygoić się w ciągu 7 dni, ale również powodować ból. Często
schorzenie ma charakter nawracający w jednym lub obu oczach.
 |
| Samoistne przewlekłe uszkodzenie nabłonka rogówki. Strzałki pokazują nieprzylegający do podłoża nabłonek. |
Uważa się, iż nawracające ubytki nabłonka rogówki powstają na
skutek wady błony podstawnej tego nabłonka. Właśnie od niej jak i ilości
hemidesmosomów, zależy prawidłowe przyczepienie nabłonka do zrębu rogówki. U
psów dotkniętych tym schorzeniem komórki podstawne nabłonka produkują
nieprawidłową błonę podstawną i posiadają mniejszą liczbę hemidesmosomów. Te
ostatnie odpowiedzialne są za przyczepienie komórek podstawnych nabłonka rogówki
do błony podstawnej. Nieprawidłowości obu struktur prowadzą do nieprzylegania
nabłonka do zrębu rogówki. Teraz o wiele łatwiej jest zrozumieć, dlaczego gojenie
nawracających ubytków nabłonka rogówki jest takie problematyczne, dlaczego trwa
długo, dlaczego mogą one tworzyć się samoistnie przy braku urazu i czemu mają
skłonność do powracania. Jak pisałam na wstępie są to wyjątkowo wredne wrzody.
Czy „wrzód boksera” występuje
tylko u bokserów?
Choroba po raz pierwszy została opisana u boksera, ale do ras
predysponowanych do tego schorzenia należą nie tylko boksery, ale i Staffordshire Bull Terriery, West Highland
White Terriery i Corgi. Trzeba mieć na uwadze, iż nawracający ubytek nabłonka
rogówki może pojawić się u psa każdej rasy, zwłaszcza w starszym wieku.
Nawet koty nie mogą się czuć pod tym względem bezpiecznie, zwłaszcza perskie i birmańskie.
Jakie są metody
leczenia „wrzodów boksera”?
Niestety leczenie farmakologiczne polegające na stosowaniu
miejscowo antybiotyku i preparatów zastępujących łzy, nie jest wystarczające w
przypadku tego schorzenia. Są różne możliwości leczenia „wrzodu boksera”. Okulista po
dokładnym zbadaniu oka twojego psa dobierze odpowiednią metodę leczenia.
Niezmiernie ważne jest usuniecie martwego nieprzylegającego nabłonka.
Przyspiesza to nie tylko gojenie, ale i umożliwia prawidłowe przyleganie
nabłonka do zrębu rogówki. Zabieg usunięcia nieprzylegającego nabłonka za
pomocą suchego bawełnianego wacika (debridement) wykonuje się po uprzednim
znieczuleniu oka kroplą anestetyku. Większość
psów dosyć dobrze znosi ten zabieg. Usunięcie nabłonka prowadzi do powiększenia wrzodu, jednak
jest to niezbędny element terapii. Po
takim oczyszczeniu wrzodu wykonuje się (lub nie) keratotomię kratkową. Polega ona na wykonaniu igłą rozmiaru 25G równoległych
i prostopadłych zadrapań (lub jak kto woli kresek )wzdłuż wrzodu, tak by
tworzone przez lekarza linie wystawały poza krawędzie ubytku na ok. 1-2mm. Celem
keratotomii kratkowej jest ekspozycja prawidłowego zrębu rogówki dla przylegającego
nabłonka. W ten sposób migrujący nabłonek ma miejsce zaczepienia i nie tworzy
luźnych płatów na krawędzi ubytku. U większości pacjentów zbieg ten wymaga
sedacji.
Mój pies miał
keratotomię kratkową, jak mam się nim opiekować po tym zabiegu?
Zwykle 3-4 razy dziennie podaje się miejscowo
antybiotyk o szerokim spektrum działania, by zapobiec wtórnej infekcji. Infekcja
może prowadzić do pogłębiania się wrzodu i tym samym prowadzi do ryzyka
przerwania ciągłości gałki ocznej.
W niektórych
przypadkach niezbędne jest podanie atropiny, która rozszerza źrenicę i tym
samym zmniejsza dyskomfort pacjenta, redukując ból związany z odruchowym
zapalenie błony naczyniowej. Często pacjentom podawane są doustne leki przeciwbólowe.
 |
| psia opatrunkowa soczewka kontaktowa |
U niektórych
pacjentów ból jest silniejszy niż u innych. W takich przypadkach użycie
opatrunkowej soczewki kontaktowej, poprawia komfort psa, chroniąc nie tylko delikatne
komórki nabłonka rogówki podczas gojenia, ale i osłaniając odsłonięte zakończenia
nerwów.
Są różne rozmiary opatrunkowych soczewek kontaktowych, ale nie zawsze
jest łatwo dobrać odpowiedni rozmiar. Dla utrzymania soczewki na miejscu, może być
konieczne czasowe zszycie powiek.
Podobny efekt terapeutyczny uzyskujemy poprzez zastosowanie
fartucha ochronnego z trzeciej powieki. Jednak w tym przypadku tracimy możliwość
regularnej obserwacji rogówki. Fartuch z trzeciej powieki zapewnia też mniejszą
ochronę nabłonka niż dobrze przylegająca soczewka opatrunkowa.
Co jeśli wrzód nie
uległ wygojeniu po keratotomii kratkowej?
Niektóre bardziej zaawansowane przypadki wymagają
chirurgicznego usunięcia martwego nabłonka z górną częścią istoty właściwej rogówki.
Zabieg ten nazywamy keratektomią powierzchowną i jest on wykonywany w
znieczuleniu ogólnym. Jego wykonanie zaleca się u weterynarza okulisty, gdyż do
jego wykonania wymagane jest odpowiednie powiększenie i narzędzia mikrochirurgiczne.
Mimo, że zabieg cechuje się wysoką skutecznością, dla niektórych pacjentów jest
to metoda zbyt inwazyjna.
Co powinno mnie
zaniepokoić czyli skąd mam wiedzieć czy oko mojego psa goi się prawidłowo?
Proces gojenia w przypadku tego schorzenia ma różny przebieg.
U jednych pacjentów jest niezwykle szybki i pozostawia niewielkie zmętnienie
rogówki, które z czasem zanika. U innych oko goi się powoli i w zasadzie
wygląda gorzej podczas procesu gojenia niż na pierwszej wizycie. Może pojawić
się znaczna waskularyzacja rogówki (pojawienie się naczyń na jej powierzchni) z
formowaniem się różowej tkanki – ziarniny. Jednakże po wypełnieniu ubytku
rogówki nabłonkiem, zmiany te samoistnie się cofają, pozostawiając niewielka
bliznę, która w większości przypadków nie wpływa na zdolność widzenia.
 |
| Wygojony wrzód boksera, widać niewielką bliznę, która po kilku miesiącach całkowicie znikła. |
Zawsze pamiętajmy, jeśli wygląd oka naszego pupila, budzi
nasze zaniepokojenie, powinniśmy natychmiast skontaktować się z naszym psim
okulistą.
Jak długo goi się „wrzód
boksera”?
Statystycznie u ok. 80% pacjentów przy zastosowaniu
keratotomii kratkowej wrzód goi się w ciągu 7 -14 dni. Pozostałe 20% psów może
wymagać ponownego wykonania zabiegu, u tych pacjentów całkowite wyleczenie uzyskiwanie
jest nawet po kilku tygodniach leczenia.
